گریزی از مناقشۀ فرم و محتوا نیست!
مناظره مهدی یزدانی خرم و احمد شاکری درباره «ممیزی در ادبیات» - ۹ تیر ۹۵
نشستن مهدی یزدانی خرم و احمد شاکری روبروی هم، پیش از هرچیز روبرو شدن دو طرف مناقشه حاضر در صحنه سیاست ایران است. نمایندۀ روشنفکرانِ اهل هنر و ادب، دربرابر نماینده حاکمیت. نماینده روشنفکران از آزادی ادبیات دفاع میکند. از اینکه ادبیات به آزاد بودنش زنده است. و به همین است که اصلا ادبیات، ادبیات است. این دیدگاه در راستای ادبیات به مثابه فرمی ادبی سخن میگوید و ادعا میکند ادبیات نیاز به دنبالچهها و پسوندهای ارزشی ندارد. اما نماینده حاکمیت، در دفاع از ارزش ها، سخن از ارزشی میآورد که زندگی را معنا دار میکند. او میگوید ممیزی را که کنار بگذاریم، ارزش ها را کنار گذاشتهایم. آنوقت اصلا درباره چه چیز میخواهیم داستان بگوییم؟! از نظر او ورای ممیزی، در جهانی که ارزشها اهمیتی ندارند، اساسا دیگر امکان خلق داستان فراهم نیست. مناقشه یزدانی خرم و شاکری بر سر ممیزی در ادبیات، در حقیقت مناقشهای درباره فرم و محتوا در اثر هنری است و از سوی مناقشه میان آزادی و امنیت است. هرطرف دعوی جانب یکی را دارد و دیگری را به فقدان درک متقابل از موقعیت متهم میکند. این مناقشه البته فراتر از صحنه سیاست در فرهنگ، همچون آنچه اینجا می بینیم، بروزی آَشکار یافته است. این مناقشه صحنه فرهنگ را برای حاکمیت صحنهای خطرناک، و برای روشنفکران به مسیری برای پیگیری مطالبات سیاسی تبدیل کرده است. مناقشه بنیادینِ امنیت و آزادی، همان تعارض فرم و محتوا در اثر هنری است. فرم نمیتواند خالی از معنا باشد. روشنفکرانی که گمان میکنند فرم، یگانه تفسیر از ادبیات است، با این فانتزی شانس موثر بودن در صحنه را از دست میدهند. ارزشیهایی که گمان میکنند؛ این محتوا و جهتِ اثر است که آن را میسازد، به دلیل همین چشمپوشی از ماهیت اثر هنری راهی به توفیق نمییابند. وضعیت دراماتیک این دعوی که دو سوی این مناظره از قبول آن سرباز میزنند، وضع پیچیدهای است که تعارض این موقعیت پیش روی ما قرار داده است. نکته اینجاست که دو سوی این دعوی از وضع بغرنجی که این تعارض در پی دارد، رویگردانند و هردو آنرا به صورت یک کشمکش سیاسی میبینند.
تعداد بازدید : 141