دیانت و هویّت ملی
گفتوگوی علیرضا سمیعی با حسین کچویان
در سال ۱۳۹۲ مجلۀ روایت، مناظرهای را بین حسین کچویان و سید جواد طباطبایی با موضوع «خاستگاه ناسیونالیسم ایرانی» برگزار کرد. این مناظره چه وقتی که بهصورت متنی توسط «روایت» منشر شد و چه ئقتی که سالها بعد توسط «سیمافکر» بهصورت ویدئویی در دسترس قرار گرفت، کانون مناقشات و مباحثات زیادی شد. در آن مناظره، چالش طباطبایی و کچویان، با این سؤال جدی میشود که «منافع ملی» چطور تعیین میشود و اساساً این منافع را تجدّد تعیین میکند یا دیانت؟ اینجا بحث به محوریت «ملّیت» یا «دیانت» میکشد و طباطبایی در این چالش میگوید «شما میخواهید من را هل بدهید تا بگویم ملت است».
گفتوگویی که در این ویدئو شاهدش هستیم، چند ماه بعد از آن مناظره صورت گرفته است. کچویان در گفتوگو با «دریچه»، از تولیدات سیمافکر، ضمن اشاره به مناظرهاش با طباطبایی، «دین» را عنصر محوری و وحدتبخشِ «هویت ایرانی» دانسته و معتقد است طباطبایی، این محوریت را به عنصر «ملیت» میدهد، اما موضع سیاسیاش مانعی است که باعث میشود نتیجۀ منطقی بحث را نپذیرد. درواقع کچویان، امکان درک متقابل در زمینۀ هویت را درحالحاضر، فراهم ندانسته و تأکید دارد که هویت اصولاً یک بحث سیاسی است و همین باعث میشود طباطبایی بهخاطر تبعات سیاسی، اعتقاد به محوریت «ملیت» را بهصراحت مطرح نکند. او البته با توجه به بازخوردهای این مناظره معتقد است حرفهایش درست فهم نشده است. چرا که برخلاف پیشفرضهای بسیاری از منتقدان، هویت ایرانی را فقط شامل عنصر دین نمیداند، بلکه دین را صرفاً یکی از عناصر هویت ایرانی میداند؛ البته عنصری وحدتبخش و بنیادین.
کچویان با اشاره به منازعات نظری پستمدرنها و غیرپستمدرنها بر سر ذاتداشتن یا ذاتنداشتن هویت و باثباتی یا بیثباتیِ این مفهوم، به انتقاد از چنین نگرشهایی پرداخته و دیدگاه متفاوتی را مطرح میکند. او معتقد است هویت هرچند بهمرور زمان تغییر و تحول پیدا میکند، یک هستۀ اصلی دارد که ممکن است شکلهای مختلفی در مقاطع مختلف به خود بگیرد، اما جوهرۀ اصلی خودش را دوباره نشان میدهد؛ چرا که از نظر او، اگر ما مبدأ و مقصدی برای عالم قائل باشیم، باید یک حالت بالقوّهای داشته باشیم تا به سمت مقصد هدایت شویم.
حسین کچویان در بخش پایانی گفتوگو، به یکی از راههای تشخیص عناصر هویت یک قوم اشاره میکند که در کتاب «تطوّرات» به آن اشاره نکرده است: تشخیص چیستی و چگونگی هویت یک قوم از طریق حرکتهای جمعی آن ملت. بر این مبنا او معتقد است عنصر اصلی تمام حرکتهای جمعی ایرانیها از زمان خلافت اسلامی تا امروز، «دین» بوده و هرجا این عنصر جدا شده، این حرکتها فروریخته است؛ مانند نهضت ملیشدن نفت یا نهضت مشروطه. او معتقد است اگر ما همین امروز هم هویت دینیمان را از دست بدهیم، فردا انقلاب اسلامی فرومیریزد.
تعداد بازدید : 613