باید بتوانی رأی خود را روایت کنی!
گفتگوی تلویزیونی با ریچارد رورتی درباره فلسفه و دموکراسی -۱۹۹۷
دو موضوع مهم، همواره پای فلسفه را به بحث از دموکراسی باز کرده است. نخست آنکه بنیان دموکراسی و واگذاری حق رأی به مردم چیست؟ و دیگر آنکه چگونه میتوان در یک کنش دموکراتیک – فرضا در یک انتخابات – از حسن و قبح یک انتخاب دفاع کرد؟ هرچند تجربۀ دموکراسی در کشور ما تجربۀ جوان و نسبتا تازهای است، اما جالب است که میبینیم هر دو پرسش اساسی مذکور، همواره دربارۀ دموکراسی و حق رأی در ایران نیز مطرح بوده است. همواره درباب ضرورت و موضوعیت انتخابات، و یا عدم ضرورت و صرفا طریقیت واگذاری حق رأی به مردم، مناقشات فلسفی و کلامی طول و درازی وجود داشته است و مهمتر از آن، مناقشاتی بوده است که خصوصا در موسم انتخابات، در باب «معیار انتخاب» در گرفته است و معمولا اهل فلسفه با مشارب مختلف، آمدهاند و مردم را تشویق کردهاند که گزینش حقیقی کدام است و چگونه میتوان در اینباره به تصمیم «درست» رسید. در برابر این کشاکشهای فلسفی در باب انتخابات، معمولا جامعهشناسان و سیاستپژوهان موضع گرفتهاند. اینان معمولا مناقشات فلسفی و بنیانگرایانه پیرامون انتخابات را نفی کرده و از “مدلهای گزینش” و مطلوبیتهای هر مدل نسبت به مدل دیگر و نیز از مدلهای رفتار انتخاباتی مردم سخن گفتهاند. دعوی این دانشمندان انتخابات، به گونهای بوده است که گویا مناسک انتخابات را حاجتی به کاوشهای فلسفی نیست و فلسفه باید به کاوش در مسائل و موضوعات سنتی خود اکتفا کند.
در گفتگویی که مشاهده میکنید؛ ریچارد رورتی فیلسوف پراگماتیست آمریکایی، نخست از این میگوید که چگونه موضوعات سنتی فلسفه را میتوان به نحوی فلسفی به کناری نهاد. او نشان میدهد که چگونه وقتی به موضوعات سنتی فلسفه نمیپردازیم، میتوانیم همچنان مشغول تفلسف باشیم. سپس در حالی که اینچنین تصور میشود که دعوی رورتی دفاع از «کاربرد فلسفه» در برابر فلسفیدنهای ناب است، او اتفاقا با پیش کشیدن موضوعی عمیقا کاربردی همچون انتخابات و دموکراسی، نشان میدهدکه چگونه نمیتوان تمام حیثیت دموکراسی را به کاوش علمی در باب مدلهای گزینش و مولفههای رفتار انتخاباتی، تقلیل داد. رورتی با پیش کشیدن این گزارۀ بنیادین که «سیاست، روایت است»؛ نشان میدهد که چگونه مسألۀ اساسی دربارۀ دموکراسی و حق انتخاب، همانقدر که بحث از چیستی ناب آن نیست، نمیتواند صرفا بحث از چگونگیهای کاربردی و علمی باشد. به باور رورتی، یک رأی، سیاسی نیست چون حقیقت سیاست را نمایندگی و نمایان میکند؛ همانقدر که سیاسی بودن یک رأی، به آن نیست که نهایتا در یک مدل ریاضی، مجموع آراء، نظم و تعادل قدرت را تضمین میکند. بلکه یک رأی صرفا تا آنجا سیاسی است که میتواند خود را در صحنۀ مناقشه بر سر الگوی مطلوب جامعه و سیاست، روایت کند. بر این اساس، انتخاباتی که محل گفتگوی روایتها در توافق بر سر نقاط _هرچند موقت_ بهینه برای زندگی اجتماعی نباشد؛ یک انتخابات سیاسی نیست.
تعداد بازدید : 391